شناسایی ژنتیکی سنجد پرخار (تلخ) (elaeagnus rhamnoides (l.) a. nelson) در رویشگاه های ایران، تکثیر و مقاومت سنجی آن به تنش خشکی

این پژوهش برای اولین بار در ایران به منظور معرفی درختچه پیش آهنگ جنگلی و دارویی سنجد تلخ (پرخار)، شناسایی مولکولی زیرگونه های رویشگاه های کشور، تعیین اثرات تیمارهای مختلف بر جوانه زنی بذور و نهال های این گونه و در نهایت مقاومت سنجی نهال های یکساله آن در برابر تنش خشکی انجام گرفت. پس از استخراج dnaاز برگ و بررسی سکونس بازهای نوکلئوتید، زیرگونه ایرانی به نام قفقازی شناسایی شد. بذور جمع آوری شده در ژرمیناتور و بخشی در گلخانه و عرصه نهالستان تحت دو نوع آبیاری (شاهد و همراه با مکمل) و چهار تیمار خاک (شاهد، سوپرجاذب، ماسه و خاک برگ) قرار گرفت. تیمارهای مختلف بذور شامل شاهد، سرما، تناوب دمایی، آب داغ، آب آهک و جیبرلین در قالب طرح کاملاً تصادفی اعمال گردید. در پایان دوره شاخص های جوانه زنی محاسبه شد. برای ارزیابی تأثیر تنش خشکی روی مورفولوژی و فیزیولوژی نهال سنجد تلخ آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی درسه تکرار و چهار تیمار آبیاری انجام شد. پس از بررسی سکونس ها و مقایسه با بانک ژن، زیر گونه قزوین و آذربایجان شرقی در یک شاخه قرار گرفتند و شباهت ژنتیکی بیشتری به هم داشتند. زیرگونه آذربایجان غربی دو جهش بیشتر از سایر داشت. میانگین درصد جوانه زنی تیمارهای شاهد، سرما، تناوب دمایی، آب داغ، آب آهک و جیبرلین در بذور مبداء قزوین در ژرمیناتور به ترتیب 33، 12، 41، 4، 9 و 32 به دست آمد. بیشترین صفات درصد جوانه زنی، مجموع طول ریشه چه، تعداد ریشه چه و تعداد ساقه چه، قدرت جوانه زنی و شاخص بنیه بذر در تیمار تناوب دمایی مشاهده شد. در تیمار جیبرلین بیشترین مقدار صفات مربوط به مجموع طول ساقه چه، طول ساقه چه، طول ریشه چه، زمان جوانه زنی و سرعت جوانه زنی بود. کمترین میزان صفات مورد بررسی اکثراٌ در تیمار آب داغ و آب آهک بدست آمد. درصد جوانه زنی برای مبداء البرز، مازندران، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و قزوین به ترتیب 90، 48، 95، 36 و 33 بدست آمد. شاخص بنیه بذر در بذور پرونانس البرز با 3/79 بیشترین و در پرونانس آذربایجان غربی با 1/27 کمترین مقدار بود. نسبت طول ریشه چه به ساقه چه در مبداء مازندران با 2/4 بیشترین و در مبداء قزوین با 0/95 کمترین مقدار را نشان داد. در گلخانه میانگین درصد جوانه زنی تیمارهای شاهد، سرما، تناوب دمایی، آب داغ، آب آهک و جیبرلین در آبیاری معمولی به ترتیب 3/75، 43/75، 5/17، 1/25، 15 و 37/5 و در آبیاری همراه با مکمل 8/75، 33/75، 27/5، 3/75، 11/25و 37/5 بدست آمد. در عرصه نهالستان میانگین درصد جوانه زنی تیمارهای شاهد، سرما، تناوب دمایی، آب داغ، آب آهک و جیبرلین در آبیاری معمولی به ترتیب 7/5، 23/75، 21/25، 0، 15 و 42/5 بوده و 1/25، 43/75، 35، 1/25، 8/75 و 46/25 در آبیاری همراه با مکمل بدست آمد. میانگین بیشترین درصد جوانه زنی در ماسه مشاهده شد. درصد زنده مانی در تیمارهای 2 روز، 4 روز، 8 و 12 روز دور آبیاری به ترتیب 95، 95، 66 و 61 درصد بود. فتوسنتز، بیومس و شاخص تولید ویژه کلروفیل به تدریج با افزایش خشکی کاهش یافت. با افزایش تنش خشکی کارایی مصرف آب افزایش، پتانسیل آب برگ و محتوی نسبی آب کاهش پیدا کرد. تحقیق بیشتر روی این گونه با ارزش به دلیل مقاومت به خشکی، تثبیت کنندگی ازت و خاصیت دارویی کم نظیر آن توصیه می-شود.